Het is alweer enige tijd geleden dat we schreven over het thema Borstvoeding. Hoe staat het ermee? Welke veranderingen zijn er als het gaat om borstvoeding geven? Durven moeders meer hulp te vragen of juist niet? Heeft Corona veranderingen teweeggebracht? Welke borstvoedingsproducten zijn tegenwoordig in trek?
Onderzoeken naar borstvoeding
Voor dit artikel raadpleegden we diverse onderzoeken. Een recent onderzoek is het Nationaal Borstvoeding Onderzoek, het grootste en breedste onderzoek naar borstvoeding in Nederland en België uitgevoerd door Gewoonborstvoeding.nl. Het wordt jaarlijks in juli uitgevoerd voorafgaand aan de Wereld Borstvoeding Week. Daarvoor werden in Nederland 2.729 vrouwen geïnterviewd en in Vlaanderen 1.269. Van deze groep heeft 79% kinderen en is niet in verwachting (Vl. 82%), 7,3% is in verwachting van het eerste kind (Vl. 9,2%) en 11,6% is in verwachting en heeft al kinderen (Vl. 7,6%).
Hoeveel procent van de vrouwen is van plan borstvoeding te geven?
Op de vraag, ben je van plan om borstvoeding te geven, antwoordde 80,6% bevestigend (Vlaanderen 86,2%). De belangrijkste redenen die vrouwen geven om borstvoeding te geven zijn:
Het is gezond voor zowel mijn baby als voor mijzelf -> 60%
Het is voor mij vanzelfsprekend en natuurlijk -> 28,2%
Het is gemakkelijk, altijd bij de hand en je hoeft niets op te warmen -> 6,9%
Het is goedkoop, je hoeft geen poedermelk te kopen -> 0,8%
Anders -> 4%
Hoe lang zijn vrouwen van plan borstvoeding te geven?
Nederland Vlaanderen
0 tot 3 maanden 19% 27,8%
4 tot 6 maanden 20% 31%
7 tot 12 maanden 26% 21,3%
13 tot 24 maanden 21% 13,2%
langer dan 24 maanden 14% 6,7%
Redenen om geen borstvoeding te geven
De belangrijkste redenen die werden gegeven om geen borstvoeding te geven zijn:
Ik geef de voorkeur aan flesvoeding -> 43,7%
Medische redenen -> 15,5%
De melkproductie kwam niet op gang -> 16,7%
Het lukt niet om de baby goed aan te leggen -> 9,1%
Anders -> 15%*
*In de groep ‘Anders’ zitten vrouwen die aangeven onzeker te zijn, het makkelijker vinden als hun partner mee kan helpen voeden, bevallen zijn van een meerling en vrouwen die vinden dat je met flesvoeding beter kunt zien wat de baby heeft gedronken.
Klachten bij het geven van borstvoeding
Het merendeel van de ondervraagde vrouwen ervaart klachten bij het borstvoeding geven, het gaat om bijna 80%. Deze klachten zijn:
Ik had moeite met aanleggen -> 35,6%
Ik had te weinig melkproductie -> 25,9%
Mijn melkproductie was te veel -> 18%
Anders -> 34%
Ik had geen problemen -> 21,2%
64% geeft aan last te hebben gehad van pijnlijke tepels tijdens de borstvoedingsperiode.
Borstkolven kopen (nieuw en tweedehands) of huren?
Kopen vrouwen liever gelijk een borstkolf of huren ze eerst en kopen ze daarna? Hoe zit het met de verhouding nieuw en tweedehands?
Nederland Vlaanderen
Ik heb direct een nieuwe kolf gekocht 51,5% 36,3%
Gehuurd en daarna gekocht 19,4% 12,9%
Ik heb een kolf gehuurd 7,7% 26%
Kolf geleend 7,4% 7,7%
Ik heb een kolf gekregen 6,5% 4,4%
Dan de verhouding nieuw en tweedehands: 82,5% van de vrouwen koopt een nieuwe kolf, 17,5% koopt deze tweedehands. In Vlaanderen loopt dit ongeveer gelijk: 84,6% koopt nieuw en 15,4% tweedehands.
Hoe oriënteren vrouwen zich voor het kopen van een kolf en welke merken zijn in trek?
Uit onderzoek van 2020 blijkt dat 33% van de vrouwen zich online oriënteert voor de aanschaf. 24% laat zich graag adviseren door familie en vrienden en 23% door de kraamzorg. Slechts 6% van de ondervraagden oriënteert zich in een fysieke winkel. Vrouwen tussen de 35 en 54 oriënteren zich vaker online dan jongere vrouwen. Aanvullend onderzoek in 2022 laat zien dat 35% zich laat leiden door goede beoordelingen online en dat 34,8% kiest voor een bekend merk. De meest genoemde merken zijn: Medela en Philips gevolgd door Difrax, Elvie, Haakaa, Lansinoh, Nûby, Ardo en Horigen.
Waar kopen moeders hun borstvoedingsproducten?
De meeste borstvoedingsartikelen zoals voedingskleding, voedingsbh’s, een kolf, flessen, zoogkompressen etc. worden bij een online warenhuis gekocht, direct gevolgd door babyspeciaalzaken (fysiek en online) en speciale borstvoedingswinkels. Een kleine 19% geeft aan verschillende producten tweedehands te hebben gekocht.
Borstvoeding tijdens het werk
En dan breekt het moment aan dat moeders weer aan het werk gaan. Hoe gaat het dan met borstvoeding geven? 70,3% van de ondervraagden zegt borstvoeding te willen blijven geven als ze weer gaan werken, in Vlaanderen is dat 51,7%. 20,5% is van plan te stoppen (Vlaanderen 36,9%) en 9,2% geeft aan dit nog niet te weten (Vlaanderen 11,4%). De redenen waarom vrouwen geen borstvoeding meer willen geven als ze gaan werken zijn:
Nederland Vlaanderen
Dit is een moment om over te stappen op flesvoeding 42% 49,4%
Dit is het moment om gecombineerde voeding te geven 12,5% 12,8%
Op het werk is geen kolfruimte beschikbaar 14,8% 22,5%
Kolven op het werk wordt niet gewaardeerd 7,6% 10,85%
Anders 47,2% 31,7%
Borstvoeding geven in het openbaar
Het merendeel van de ondervraagden vindt het geen probleem om in het openbaar te voeden (66%), in Vlaanderen is dat 70,3%. Van de ondervraagden vindt 30,3% borstvoeding in het openbaar prima, maar hoeft geen blote borst te zien. In Vlaanderen is dat 27,3%. Bijna 4% vindt borstvoeding in het openbaar niet kunnen, in Vlaanderen is dat 2,4%.
Van wie krijgen moeders steun bij geven borstvoeding?
De belangrijkste steun die vrouwen krijgen is die van zorgprofessionals verloskundigen, kraamverzorgenden en lactatiekundigen (42%, in Vlaanderen 47,2%) gevolgd door de partner 38,2% (in Vlaanderen 32,7%), familie en vriendinnen 9,7% (Vlaanderen 10,9%), van anderen 4,9% (Vlaanderen 2,4%). Bijna 5,5% van de ondervraagden geeft aan onvoldoende of geen steun en informatie te hebben ontvangen. In Vlaanderen is dat 6,7%.
Corona en borstvoeding in 2020
Gaven moeders langer borstvoeding tijdens de coronacrisis? Het antwoord is ‘ja’. Een kwart van de ondervraagde vrouwen in 2020 was het eens met de stelling: ‘De huidige pandemie zorgt ervoor dat ik langer borstvoeding wil geven om mijn kindje extra te beschermen.’ Geld is voor de ondervraagden geen reden om borstvoeding te geven, slechts 6% geeft aan om borstvoeding te geven om te besparen op flesvoeding. Enkele reacties van ondervraagden:
- Het is makkelijker de borstvoeding vol te houden omdat je minder op pad gaat.
- Het voeden van een baby met borstvoeding is van alle tijden, wel of geen coronacrisis.
- Ik sta in principe al positief tegenover borstvoeding. Dat is geen kostenoverweging omdat er zoveel grotere voordelen aan zitten.
- Omdat ik met borstvoeding eventuele antistoffen kan doorgeven, heb ik besloten om langer door te gaan.
Aantal borstvoedende vrouwen nam toe tijdens coronatijd
Uit onderzoek van het Voedingscentrum onder meer dan 2.000 moeders blijkt, dat 89% startte met het geven van borstvoeding tijdens coronatijd. 14% daarvan geeft aan dat ze door Corona langer borstvoeding hebben gegeven. Dit is meer dan de cijfers van het onderzoek door NCJ/TNO in 2015: 69%. In Vlaanderen liggen de getallen iets lager. In 2021 startte 81,6% moeders met het geven van borstvoeding, dat is een stijging met 0,2% vergeleken met 2020. Vergeleken met 2014 is er een stijging te zien van 4%. Wel zijn er verschillen in provincies. In Vlaams-Brabant en Antwerpen wordt het meest gestart met het geven van borstvoeding en in West-Vlaanderen het minst. Bron: opgroeien.be
Onderzoek Nederlands Centrum Jeugdgezondheid (NCJ)
Het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) vroeg het Nederlands Centrum Jeugdgezondheid om een Peiling Melkvoeding uit te voeren (met TNO) met behulp van geregistreerde data van het Digitaal Dossier van de NCJ. De resultaten werden in 2018 gepubliceerd.
- In 2018 startte 69% van de moeders met borstvoeding. In eerdere peilingen in 2015 was dit 81%. Ook in de laatste peiling vond een snelle daling plaats in de eerste maand naar 47%. Bij de leeftijd van 3 maanden daalde het percentage naar 31%. Op 6-maanden leeftijd gaf nog 19% van de moeders borstvoeding, bij 9 maanden 12% en bij 12 maanden 9%.
- Hoogopgeleide moeders starten vaker met borstvoeding (76%) vergeleken met moeders met een gemiddelde opleiding (63%) en een lage opleiding (59%).
- Een ander detail is dat moeders die in het buitenland zijn geboren of waarvan de baby in het buitenland geboren is, vaker borstvoeding geven (81-86%) vergeleken met moeders en baby’s die in Nederland zijn geboren (65-66%).
- Bij baby’s met een laag geboortegewicht, als er sprake is van een korte zwangerschapsduur en bij meerlingzwangerschappen, wordt er minder vaak gestart met borstvoeding.
- Moeders die 35 jaar of ouder zijn en moeders met een tweede of volgende kindje geven langer borstvoeding dan moeders onder de 35 jaar en moeders met een eerste kindje.
Wat kan er nog beter qua borstvoeding?
Het officiële advies van gezondheidsorganisatie WHO en UNICEFF is om 6 maanden lang borstvoeding te geven en daarna borstvoeding te geven in combinatie met bijvoeding tot de leeftijd van 2 jaar. Veel vrouwen starten met het geven van borstvoeding en zouden wel langer door willen gaan, maar ze haken om verschillende redenen toch af. Als moeders meer ondersteuning krijgen valt hier nog veel terrein te winnen.
Algemene conclusies:
- Borstvoeding biedt een reeks aan voordelen, maar toch geven moeders hun kindje niet allemaal borstvoeding. De vrouwen die afhaken ervaren pijn bij het voeden, hebben problemen met aanleggen, zijn onzeker over de hoeveelheid melk en vinden de combinatie voeden en werk soms lastig te combineren.
- Vrouwen geven minder lang borstvoeding dan ze zouden willen. Soms wordt al in de kraamweek gestopt omdat vrouwen denken dat ze te weinig melk hebben. Dat het soms 4 dagen kan duren voordat de melkproductie goed op gang is, is onvoldoende bekend.
- Begeleiding en ondersteuning van moeders blijft een punt van aandacht, vooral bij lager opgeleide moeders.
- Borstvoeding blijft ingewikkeld en hoewel een lactatiekundige veel hulp kan bieden, wordt deze zorg niet standaard vergoed door zorgverzekeraars vanuit de basisverzekering.
Voordelen van borstvoeding
Borstvoeding is de belangrijkste voeding bedacht door de natuur, speciaal voor baby’s na de geboorte. In borstvoeding zitten vitamines, mineralen, eiwitten, koolhydraten en vetten maar het biedt ook andere bewezen gezondheidsvoordelen:
- Op korte termijn helpt het baby’s te beschermen tegen infectieziekten. Er is bewijs dat het helpt tegen maag- en darminfecties bij kinderen jonger dan 2 jaar en bij luchtweginfecties en middenoorontsteking bij jonge kinderen.
- Op langere termijn helpt het tegen overgewicht van het kind.
- Borstvoeding helpt waarschijnlijk tegen astma, benauwdheid met piepen en beschermt tegen darmziekten, diabetes type 1 en 2, wiegendood en verschillende kankersoorten.
- Het heeft waarschijnlijk een positief effect op de intellectuele en motorische ontwikkeling.
- Uit onderzoek van het Emma Kinderziekenhuis van Amsterdam UMC blijkt dat er ook antistoffen tegen het coronavirus aanwezig zijn in moedermelk.
- Borstvoeding stimuleert de hechting tussen moeder en kind.
- Borstvoeding is goedkoper dan kunstvoeding.
- Vrouwen die borstvoeding geven lopen minder kans op reumatoïde artritis, een hoge bloeddruk en diabetes type 2. Mogelijk beschermt borstvoeding tegen eierstokkanker en heupfracturen. Moeders die borstvoeding geven zijn sneller weer op gewicht.
WHO-code, wat mag wel en niet qua reclame?
In 1981 startte de Wereld Gezondheidsorganisatie (WHO) met een internationale code die de marketing van vervangingsmiddelen voor moedermelk aan banden legt. Deze code ontstond omdat de borstvoedingscijfers in met name Afrika, sterk daalden en kinderen ziek werden en stierven. Medische organisaties meldden dat dit kwam door de marketing van kunstvoeding. Alle producten die moedermelk geheel of gedeeltelijk vervangen vallen onder de WHO-code, dit zijn: kunstvoeding voor kinderen van 0 tot 2 jaar, bijvoedingsproducten zoals water, sap, thee, potjes fruit/groenten en koekjes, flessen, flessenspenen en fopspenen. De verkoop is wel toegestaan, maar de marketing van deze producten naar consumenten niet.
Gesponsord congres en uitdelen monsters
Soms worden zorgverleners uitgenodigd om presentaties bij te wonen op een gesponsord congres, of voor een bijscholing of voor het uitdelen van proefverpakkingen. Wat mag wel en wat niet? Zo is het bezoeken van een gesponsord congres niet verboden, maar er mag geen reclame voor kunstvoeding, flessen en spenen worden gemaakt. Het gratis uitdelen van monsters kunstvoeding aan consumenten, door fabrikanten of door zorgverleners, mag niet. Het is een schending van de Warenwetregeling Zuigelingenvoeding 2007. Meer voorbeelden zijn te vinden op Borstvoedingsraad.nl
Ervaringen uit de praktijk
We vroegen Chella Verhoeven, Lactatiekundige ibclc en eigenaar van MoM&e, Moedermelk Netwerk Borstkolfwinkel naar haar praktijkervaringen.
Kregen jullie meer hulpaanvragen tijdens coronatijd?
‘Wij hebben het idee dat vrouwen in coronatijd niet goed geholpen konden worden. Alles ging virtueel, ook de consulten. Ondanks de slechte begeleiding hebben toch veel vrouwen langer borstvoeding gegeven. Het lag niet aan ons dat moeders langer gingen voeden, moeders zijn meer thuis gaan cocoonen en waren meer gefocust op hun kindje.’
Chella Verhoeven
Durven moeders sneller naar jullie toe te gaan bij problemen?
‘Daar merken we helaas niet veel van. Alleen als er tijdens de zwangerschapscursus op gewezen is, weten ze ons te vinden. Helaas is het zo dat wij soms pas ingeschakeld worden op de laatste dag van de kraamweek. Dan moeten wij maar met het toverstafje zwaaien. Verloskundigen en kraamzorg (die wij nota bene bijscholing geven) proberen het eerst zelf op te lossen voordat ze ons benaderen en dat is heel jammer, want we kunnen veel meer voor moeders betekenen en dat vergroot het slagingspercentage alleen maar.’
Welke borstvoedingsproducten zijn in trek?
‘Er is een duidelijke toenemende vraag naar wearable borstkolven al zijn ze nog niet allemaal even goed ontwikkeld. Het beste zijn de 3D kolven omdat ze de meeste melkproductie opleveren.’
Zijn er veranderingen ten aanzien van de adviezen die gegeven worden?
‘Er is een belangrijke verandering aangekondigd door de American of Breastfeeding Medicine. Het gaat om een nieuw protocol bij Mastitis (borstontsteking). Vroeger luidde het advies: eerst masseren en leegkolven. Het nieuwe advies luidt: normaal gebruiken, koelen tegen zwelling, Ibuprofen en Lecithine gebruiken. Professionele organisaties zoals KNOV, KCKZ, NVOG en NCJ onderzoeken momenteel of de norm Multi Disciplinaire Richtlijn Borstvoeding moet worden herzien.
Bronnen: Nationaal Borstvoeding Onderzoek 2020 en 2022 Offspring Media, Rapport Peiling Melkvoeding 2018, NCJ, La Leche League, Voedingscentrum.nl, MoM&e, Moedermelk Netwerk Borstkolfwinkel.
Foto boven: doomoo
Lees meer thema artikelen
