Ondanks alle beschikbare informatie en goede voorlichting blijkt uit recent onderzoek dat ouders de adviezen voor veilig slapen niet altijd opvolgen. Hoe komt dat? Ook zijn er volgens professionals zorgelijke ontwikkelingen over het gebruik van slaapproducten.
Richtlijnen Veilig Slapen
Een baby slaapt het grootste deel van de dag. Een fijne en veilige slaapplaats is dus essentieel. Voor een veilig slaapklimaat gaan Kraamzorg en Jeugdverpleegkundigen uit van de richtlijnen van VeiligheidNL. Samen met de verloskundigen komen deze professionals direct in contact met ouders die net een baby hebben gekregen. Ouders krijgen onder andere een folder met slaapadviezen uitgereikt en kunnen online adviezen en voorlichtingsvideo’s vinden. Het is van groot belang dat de kennis van professionals over veilig slapen up-to-date is zodat ze vragen van ouders kunnen beantwoorden. Daarvoor heeft VeiligheidNL een geaccrediteerde e-learning module ontwikkeld.
Preventiemethoden en angst voor wiegendood
Ondanks het feit dat veel ouders angstig zijn voor wiegendood, volgen ze niet altijd de veilig slapen adviezen op. In het kort komen de adviezen hierop neer: laat het kindje op de rug slapen, in een eigen, leeg bedje en in een slaapzak. Hoe komt het dat ouders deze adviezen niet altijd opvolgen? Daar deed VeiligheidNL onderzoek naar. Uit onderzoek blijkt dat er 2 verschillende typen psychologische weerstand zijn. Soms hebben ouders weerstand tegen de boodschap (scepticisme), soms is er sprake van weerstand tegen verandering (inertia).
Gedragsverandering van ouders
Professionals in de vorm van kraamzorg, babyconsulenten en Jeugdgezondheidszorg (JGZ) spelen een grote rol bij het veranderen van het gedrag van ouders. Mieke Cotterink van VeiligheidNL hierover: ‘Voordat je inertia kunt doorbreken, is het belangrijk om eerst eventueel scepticisme weg te nemen. Pas als ouders bereid zijn om het gewenste gedrag te vertonen, kunnen ze dit ook daadwerkelijk doen.’ Dat doe je volgens Cotterink door gedrag bespreekbaar te maken en eerlijk alle voor- en nadelen te noemen en samen te zoeken naar een veilige oplossing. Denk aan het in het ouderlijk bed nemen van de baby als deze niet stopt met huilen. In dat geval is een aanschuifbedje een goed alternatief. En wat betreft weerstand tegen verandering: zorg ervoor dat er geen verandering nodig is. Cotterink hierover: ‘Als je concreet formuleert wat het juiste gedrag moet zijn en hoe dit gedrag uitgevoerd moet worden, hoeven ouders hier niet zelf over na te denken. Zo voorkom je dat ouders je advies verkeerd interpreteren, of niet opvolgen omdat ze niet weten hoe.’
Zie adviezen voor veilig slapen op BabyWiki
Onderzoek toont aan: samen slapen is niet essentieel voor hechting
Er wordt wat af gediscussieerd of slapen met je baby in één bed nu wel of niet verstandig is. Onderzoeken tonen aan dat samen slapen geen positieve en geen negatieve effecten op de hechting heeft. Met andere woorden: het maakt dus niet uit of ouders wel of niet met hun baby in één bed slapen. Voor dit onderzoek onder leiding van Dr Ayten Bilgin van de Universiteit van Kent werden 178 moeders met hun baby’s gevolgd op meetmomenten van 3, 6 en 18 maanden oud. Bron: Journal of Developmental & Behavioral Pediatrics
Zorgen over slaapproducten en internet
In de markt verschijnen regelmatig innovatieve producten. Cotterink maakt zich er soms zorgen over dat ouders hierover niet altijd goed worden voorgelicht. ‘Kersverse ouders schaffen producten aan waarvan ze achteraf van de kraamzorg horen dat deze in bepaalde situaties beter niet kunnen worden gebruikt. Het is belangrijk dat de industrie en vooral nieuwkomers weten wat de veiligheidseisen zijn. Tegelijkertijd is het belangrijk dat zorgprofessionals op de hoogte zijn van nieuwe artikelen’. Een andere zorg is het aanbod slaapartikelen dat via buitenlandse internetaanbieders in onze huiskamers terechtkomt. ‘Een goedkeuring in een bepaald land zegt niet dat het voldoet aan onze Europese veiligheidseisen’.
Mieke Cotterink
Hoe om te gaan met de hype babynestjes
Lief, zacht en een hype: babynestjes! Een babynestje is een soort matrasje of mandje met dunne bodem en opstaande randen waarin de baby kort kan worden neergelegd om even te rusten of te spelen. De opstaande randen of bumpers zijn meestal gemaakt van kussenachtig materiaal en daar zit nu net het probleem. Want kindjes kunnen met hun gezicht tegen de randen komen te liggen die vaak gevuld zijn met dikke, synthetische materialen. Ook de koorden die gebruikt worden om een babynestje aan de onderzijde aan te trekken, kunnen een probleem zijn als deze te lang zijn of niet kunnen worden opgeborgen in een vakje of achter een stoffen lapje. Steeds vaker worden babynestjes gebruikt als volwaardige slaapplek, in de kinderwagen, in de box of ouderlijk bed en daar zijn deskundigen op zijn zachtst gezegd niet blij mee. Er zijn (nog) geen normen voor deze producten ontwikkeld.
Als ouders toch een babynestje aanschaffen dan zijn de volgende adviezen van toepassing:
– Leg het babynestje altijd op een vlakke ondergrond.
– Leg de baby er op zijn rug in met de voetjes bij het openingsgedeelte.
– Houd altijd toezicht op de baby.
– Leg de baby er alleen in om te spelen of als kort rustplekje, wil de baby slapen, leg deze dan in de wieg.
– Gebruik een babynestje nooit als slaapplek en zeker niet om je baby ’s nachts in te laten slapen.
– Gebruik geen babynestje meer als je kindje zich kan omrollen.
– Een babynestje is geen vervoermiddel, dus haal de baby eruit als je het babynestje verplaatst.
Recall babynestjes in de Verenigde Staten en Canada en aanscherping regels
Onlangs werden in de VS en Canada babynestjes/loungers voor newborns teruggeroepen na 8 dodelijke ongevallen. Het betrof de Boppy Hug&Nest die weliswaar niet in de Benelux is verkocht, maar er zijn wel vergelijkbare producten op de markt. De Amerikaanse Consumer Product Safety Commission heeft dit voorjaar een rapport uitgebracht waarin gepleit wordt voor hogere eisen voor slaapplekken van baby’s. Denk aan hangmatten, babynestjes, bepaalde bedjes met een bodem voor reflux stand maar ook tentjes waarin baby’s te slapen worden gelegd. Dit naar aanleiding van een toename van het aantal ongelukken de afgelopen jaren met soms dodelijke afloop. Bron: Safety Standard for Infant Sleep Products. Het voorstel moet nog worden goedgekeurd.
Status wiegendood ongevallen
In de jaren 80 telden we meer dan 200 wiegendoodbaby’s per jaar! Dat hoge aantal moest terug. Door onder andere de maatregel in te voeren dat baby’s zoveel mogelijk op de rug moesten slapen, is het aantal wiegendood baby’s enorm gedaald. Sinds 2006 schommelt het aantal rond de 10 en 14 baby’s per jaar. In 2020 werden 11 wiegendoodbaby’s geteld. Dat is nog altijd 1 baby per maand, dus waakzaamheid blijft geboden.
Jaar Wiegendood gevallen
1980 168
1985 191
1990 112
1995 48
2000 25
2015 7
2020 11
Wiegendoodcijfers vergeleken met Europa
De afname en het feit dat Nederland lage wiegendoodcijfers heeft vergeleken met andere Europese landen, komt door onze toenemende kennis en groeiend inzicht in preventiemogelijkheden, meldt Mieke Cotterink van VeiligheidNL. Er wordt tegenwoordig goede voorlichting gegeven aan ouders via de kraamzorg en de JGZ.
Wat is wiegendood precies
Wiegendood is het plotseling en onverwacht overlijden van een kind beneden de leeftijd van twee jaar waarbij na onderzoek, geen lichamelijke afwijkingen zijn vastgesteld die het overlijden verklaren. Als er sprake is van een kind dat is overleden in zijn bedje, dan vindt er uitvoerig onderzoek plaats. Ook de plaats waar de baby gevonden is wordt onderzocht. De gemiddelde leeftijd van een baby dat aan wiegendood overlijdt, is 5 maanden.
Risicoverhogende factoren voor wiegendood
Het is moeilijk aan te tonen waarom een baby aan wiegendood is overleden. Uit onderzoek blijkt dat sommige baby’s waarschijnlijk een probleem hebben met de hersenfunctie die de ademhaling aanstuurt. Maar er zijn ook risicoverhogende factoren, denk aan buikligging, blootstelling aan sigarettenrook, oververhitting, onveilig beddengoed, dekbedgebruik, gebrek aan ouderlijk toezicht en samen slapen in het ouderlijk bed. Relatief onderbelicht is een wijziging in routine die risico’s met zich meebrengt. Denk aan: een ouder of verzorger die weer gaat werken, de baby die voor het eerst naar de opvang gaat, een verhuizing of een ander bed. Opvallend: het sterftecijfer van zuigelingen is het hoogst bij moeders die jonger zijn dan 20 jaar en daarna bij vrouwen ouder dan 40 jaar.
Onderzoek kinderbedjes en aanpassing normen
In 2020 werden diverse kinderbedjes onderzocht door de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA). In april dit jaar berichtte de NVWA dat 5 van de 20 onderzochte kinderbedjes onveilig zijn. Er is sprake van ernstig veiligheidsrisico, zoals beknelling van ledematen, hoofdletsel of verstikkingsgevaar. De NVWA heeft geadviseerd de onveilige kinderbedjes niet meer te gebruiken voor kinderen tot 4 jaar. Er waren ook 3 andere bedjes waarbij minder risicovolle tekortkomingen werden geconstateerd. Alle 8 bedjes in kwestie (zie voor merken de site van de NVWA) mogen niet meer worden verkocht.
Vervolgonderzoek kinderbedjes
Kinderbedjes moeten voldoen aan wettelijke veiligheidseisen die zijn neergelegd in het Warenbesluit kinderbedden en boxen. Bij het onderzoek is ook getoetst aan de Europese normen NEN-EN 716-1:2017+C1:2019 en NEN-EN 716:2017. De kinderbedjes zijn onder andere onderzocht op stabiliteit, openingen en afstanden tussen onderdelen, afstanden tussen bedbodem en opstaande zijden en de bevestiging en sterkte van de bedbodem. Gezien de onderzoeksresultaten (25% veiligheidsrisico) gaat de NVWA in 2022 vervolgonderzoek doen naar de veiligheid van kinderbedden op de Nederlandse markt.
Aanpassing NEN-norm voor wiegen en baby- en kindermatrassen
De norm EN-1130 (2019) voor aanschuifbedjes, is aangepast. Om te voorkomen dat de baby per ongeluk in het ouderlijk bed rolt, als ouders vergeten zijn om de opstaande zijde te sluiten, moet het matras van het aanschuifbedje altijd minimaal 12 cm lager zijn dan het ouderlijk matras. Het aanschuifbed moet stevig bevestigd kunnen worden aan het ouderlijk bed, de ruimte ertussen mag niet groter zijn dan 2,5 cm. Ook is er in 2021 een uitbreiding/aanvulling gekomen op de norm voor baby- en kindermatrassen (EN-16890 A1) en momenteel wordt een norm ontwikkeld voor dekbedovertrekken voor peuters. (EN-16779-2). De normen zijn op te vragen bij de nen.nl
Bronnen: www.veiligheid.nl/veiligslapen. Veilig slapen voorlichting aan ouders, een gedragswetenschappelijke benadering. Auteurs: Drs. M. Cotterink, onderzoeker, VeiligheidNL; Dr. L.A. Venhoeven, gedragspsycholoog, D&B Gedrag
BabyWereld BabyWiki, Safety Standard for Infant Sleep Products
Lees ook: interview met wetenschappers Monique L’Hoir en Floortje Kanits over veilig slapen en wiegendood
Interview met babyconsulent Esther van Bloemen-Bartels en gecertificeerde slaapcoach Susanne Willekes
Foto boven: Koeka
